Chyba każdy z nas choć raz w życiu doświadczył stresu. Wiemy, jak wtedy się zachowujemy, co myślimy, jak się czujemy. Dla większości ludzi stres to nic dobrego. A czym stres jest dla Ciebie? Kojarzy Ci się z przeciążeniem, napięciem, gorszym funkcjonowaniem czy może stres jest dla Ciebie mobilizacją, energią, zachętą do szybkiego działania?
(1) Podejścia do stresu
Badacze stresu, jego wpływu na człowieka w różny sposób definiują czym stres jest. Dla części z nich stres to taki bodziec, który wywołuje lęk u większości osób (Badania Basowitza i in. nad skoczkami spadochronowymi).
Dla badacza, który wprowadził pojęcie stresu do nauk o zdrowiu, stresem była reakcja organizmu na stawiane mu wymagania (H. Selye*).
Najnowszym podejściem w badaniach nad stresem jest traktowanie stresu jako relacji między osobą a otoczeniem, która jest traktowana jako obciążająca w pewien sposób osobę, przekraczająca możliwości poradzenia sobie (R. Lazarus, S. Folkman**).
Cechą wspólną współczesnego podejścia stresu jest uznanie, że stresu nie możemy uniknąć, jest on nieodłączną częścią naszego życia. Niekorzystny dla człowieka jest jego nadmiar, ale i niedostatek. Umiejętność radzenia sobie ze stresem oznacza dążenie do równowagi między zewnętrznymi bodźcami i reakcjami na nie oraz poszukiwanie takiego poziomu stresu, który zwiększa naszą energię i motywację.
(2) Źródła stresu
W różny sposób dzieli się stresory, czyli bodźce, czynniki, które wywołują stres.
Najprościej można je podzielić na takie, które działają na większość z nas i na takie, które część z nas nie uzna za stres:
* Obiektywne stresory oddziałujące niezależnie od indywidualnej oceny
* Subiektywne stresory
Lazarus i Folkman proponują podzielić źródła stresu na:
* Dramatyczne wydarzenia o rozmiarach katastrof (powódź, trzęsienie ziemi)
* Wyzwania i zagrożenia (konflikty, choroba)
* Uciążliwości dnia codziennego (korki, hałas)
Jeszcze inny podział stresorów wyodrębnia trzy grupy czynników:
* Fizyczne: hałas, gorąco, zimno, wahania temperatury, zmiany ciśnienia, głód, infekcje, urazy fizyczne, ciężka fizyczna praca
* Psychiczne: obawa, że nie sprosta się postawionym zadaniom, nadmierne obciążenie zadaniami, niedociążenie zadaniami, brak czasu, pośpiech, utrata kontroli
* Społeczne: konflikty, izolacja, strata bliskich
(3) Objawy stresu
Aby móc radzić sobie dobrze ze stresem warto szybko rozpoznawać, kiedy się on pojawia. Następujące objawy mogą świadczyć o stresie:
* Przyspieszony oddech, szybsze bicie serca, sztywność mięśni, pocenie się, zaburzenia przemiany materii, zaburzenia snu
* Drażliwość, zmienny nastrój, apatia, wybuchy złości, wzmożona pobudliwość, negatywizm, chwiejna samoocena
* Trudności w skupieniu i utrzymaniu uwagi, trudności z zapamiętaniem wyuczonego materiału, luki pamięciowe, zmniejszona zdolność do wypowiadania się.
(4) Przebieg reakcji stresowej
Hans Selye wyróżnił trzy fazy reakcji stresowej:
* Stadium reakcji alarmowej – pojawia się w momencie zagrożenia. Organizm musi w ciągu krótkiego czasu przystosować się do odparcia zagrożenia, bądź jego uniknięcia.
* Stadium odporności – odporność organizmu wzrasta powyżej poziomu normalnego. Organizm przystosowuje się do wymogów otoczenia. Jest to względna adaptacja, organizm względnie dobrze znosi działanie czynników szkodliwych działających już jakiś czas, a słabiej toleruje inne bodźce, które uprzednio były nieszkodliwe.
* Stadium wyczerpania – czy też rezygnacji; jeżeli czynnik wywołujący stres działa długotrwale lub zbyt intensywnie, energia przystosowania wyczerpuje się. Następuje spadek odporności, zmęczenie, objawy chorobowe lub nawet śmierć.
Tekst opracowała: Magdalena Sofulak-Skibińska
Literatura:
Cungi Ch., Limousin S. „Jak się relaksować stosując odpowiednią metodę”, Wydawnictwo Czarna
Owca, Warszawa, 2010
Perski A. „Poradnik na czas przełomu. O stresie, wypaleniu orz drogach powrotu do życia w
równowadze”, Wydawnictwo Jacek Santorski & Co, Warszawa, 2004
Kamińska M., Siewierski B., Skwara A., Szóstak A. „Panowanie nad stresem”, Wydawnictwo Helion,
Gliwice, 2003
Trzebińska E. „Psychologia pozytywna”, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, 2008
*Jest niespecyficzną reakcją organizmu na wszelkie stawiane mu wymagania (H. Selye)
** Relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca jej
zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi (R. Lazarus, S. Folkman)
